درباره مــا

دکتر علیرضا خوشدل، استاد اپیدمیولوژی بالینی، دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران از حدود 20 سال پیش با توسعه فناوری های ارتباطی، پزشکی از راه دور یا تله مدیسین (Telemedicine) بنا به ضرورت برای مناطق دور دست در کشورهایی مثل امریکا و استرالیا که به دلیل پراکندگی جمعیت دسترسی به مراکز درمانی ندارند و یا امکان حضور متخصص و یا مرکز درمانی مجهز نیست به عنوان یک راه حل جایگزین سفرهای طولانی برای مشاوره های پزشکی ظهور یافت. اگرچه مشاوره های پزشکی تلفنی هم قبلا انجام می شود اما محدودیتهای یک مشاوره تلفنی آنقدر بود که نمی توانست جایگزین مناسبی برای یک ویزیت حضوری باشد. با فراهم شدن امکان ارتباط صوتی- تصویری از راه دور، رفته رفته این فناوری در ارائه خدمات پزشکی به کار گرفته شد و به تدریج توسعه یافت. مثل بسیاری از فناوری های دیگر، تله مدیسین (دوراپزشکی) هم در سازمانهای نظامی به سرعت توسعه یافت و توانست نیاز به مشاوره های پزشکی و انتقال اطلاعات سلامت بیمار از طریق دستگاههای دیجیتال را بخصوص برای کسانی که در مناطق عملیاتی دوردست، ناوهای جنگی و زیردریایی ها خدمت می گردند برطرف کند. وجود سامانه های پایدار و امن اطلاعاتی در نیروهای نظامی باعث شد موانع توسعه این فناوری به تدریج برطرف شود و کاربردهای غیرنظامی آن هم ترویج پیدا کند. انتقال اطلاعات سلامت از علائم حیاتی و نوار قلب شروع شد اما امروز تقریبا اکثر دستگاههای تشخیصی دارای خروجی دیجیتال هستند که می تواند بالقوه به هر نقطه ای که پزشک متخصص حاضر است منتقل شود. حتی وسایل معاینه ساده مثل گوشی پزشکی، اتوسکوپ و افتالموسکوپ هم می توانند خروجی های دیجیتال داشته باشند که یک متخصص در جای دیگری بتواند آنها را همزمان ببیند و در تشخیص خود استفاده کند. در سیستمهای کمی پیچیده ترکه بتواند تصویر دقیق، روشن و سریع از موضع جراحی بدهد و متقابلا حرکات دست جراح را به سمت مقابل هدایت کند، امکان جراحی روبوتیک از راه دورفراهم میشود. در جریان این فناوری در حال توسعه، کاربردهای وسیعی از آن در حوزه سلامت شناسایی شد و دیگر محدود به درمان نماند به طوری که امروز در پیشگیری، خود مراقبتی، تغذیه و رژیم درمانی، طب ورزشی، پایش درمان، سنجش متناوب سطح خونی فاکتورهای مختلف و داروها و کنترل خطر بیماریهای مزمن و بسیاری از حوزه های دیگر کاربرد دارد و به عنوان سلامت از راه دور (Tele-health) یا دوراسلامت شناخته می شود. امروزه یکی از ترندهای اصلی سلامت در دنیا سلامت دیجیتال است و سرمایه گذاری روی اپلیکیشنهای سلامت در دنیا به قریب 300 بیلیون دلار در سال می رسد. به موازات گجتهای متنوعی از جمله گجتهای پوشیدنی هوشمند اعم از لباس، عینک، بازوبند، برچسب، کفش، ساعت و مچ بند، حلقه و هدست های هوشمند سلامت هستند که به سرعت در حال توسعه هستند و محل خوبی برای تحقیق و توسعه و البته سرمایه گذاری هستند. در ایران هم سالها قبل در نیروی دریایی ارتش و نیروی زمینی سپاه امکانات تله مدیسین راه اندازی شده و در بحرانهای و ماموریتها استفاده می شود. در بیمارستانهای دانشگاهی مثل بیمارستان فارابی هم بطور محدود استفاده می شود و برخی بیمارستانهای خصوصی هم خدمات محدودی ارائه می کنند. متاسفانه در کشور ما نظام حمایتی مناسبی از ان فناوری وجود ندارد و حتی مقررات و شیوه نامه های لازم برای آن به خوبی مورد توجه قرار نگرفته و ابهامات زیادی برای توسعه آن وجود دارد از جمله مسائل حقوقی، مالی، مالیاتی، فناورانه و فرهنگی و مهمتر از همه نداشتن بستر پایدار و پرسرعت اینترنت و مشکلات ناشی از فیلترینگ غیرعلمی و استفاده از فیلترشکنها که رشد آن را کند و متوقف می کند و امکان حفظ حریم خصوص بیماران را دچار خدشه می کند، موضوعی که خط قرمز ارائه خدمات سلامت است. بدیهی است که مشاوره یا ویزیت مجازی جایگزین معاینه و ملاقات حضوری پزشکی نیست. هم از نظر اطلاعاتی که به پزشکی می دهد و هم از نقطه نظر تاثیرات معنوی که بیمار از طبیب خود می گیرد. در بسیاری از ویزیتهای پزشکی حتی وقتی دارویی تجویز نمی شود بیمار حس بهبودی پیدا می کند. طبعا این نوع از ارتباط در دوراپزشکی محدودتر است و امکان معاینه کامل هم وجود ندارد اما می توان گفت برای ویزیتهایی که پزشک عملا معاینه ای هم نمی کند و یا فقط پایش درمان بیمار را انجام می دهد و یا مورد مشورت قرار می گیرد، دوراپزشکی جایگزین خوبی است که مشکلات دسترسی به پزشکی به ویژه پزشک متخصص در مناطق کم برخوردار را تعدیل و به عدالت در سلامت کمک می کند. به علاوه به علت دسترسی آسانتر تماس بیمار با تیم سلامت را بهبود می بخشد و به ارتقا سلامت می انجامد. نوع پیشرفته دوراسلامت، بیمارستان مجازی (Virtual Hospital)   است که همه خدمات یک بیمارستان را به صورت کاملا دیجیتال و از راه دور و یا تسهیل شده با روشهای دیجیتال ارائه می کند.  به لطف خدا و با یک نگاه آینده نگارانه، ما از سال 1398 در یک گروه فناورپژوه، طراحی و اجرای یک بیمارستان مجازی را آغاز کردیم. آن زمان جستجوی این کلمه در سکوهای جستجو فقط یکی دو مرکز در دنیا را معرفی می کرد و اطلاعات زیادی هم از آنها منتشر نمی شد. لذا هم مراحل از ایده تا طراحی و اجرا در این گروه علمی انجام شد و پروتوتایپ بیمارستان مجازی به نام "مدیسینا" در زمان پاندمی کرونا و راهپیمایی اربعین و برخی اردوهای جهادی بطور آزمایشی در خدمت مردم قرار گرفت و بطور مداوم بهینه سازی شد تا اینکه امروز سومین نسل از بیمارستان مجازی مبتنی بر فضای ابری آماده بهره برداری شده است. اگرچه در طی 5 سال تحقیق و توسعه تعدادی سامانه مشابه در دنیا طراحی و اجرا شده اما مقایسه فنی این سامانه ها با آنچه در این استارت آپ انجام شده برتری های جدی مدل ایرانی را نشان می دهد. متاسفانه در طی این مدت، کپی های غیر حرفه ای از ایده و نرم افزار این بیمارستان مجازی توسط برخی مراکز مورد استفاده قرار گرفت که به علت عدم خبرگی فنی نتوانستند کار را ادامه دهند، به همین دلیل اطلاعات فنی بیمارستان مجازی فعلا قابل انتشار نیست تا حق معنوی آن تثبیت گردد. البته نمونه های محدودی از دیگر نرم افزارهای سلامت دیجیتال هم اجرا شده که با بیمارستان مجازی تفاوتهای بسیاری دارد و با آن قابل مقایسه نیست. دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران افتخار دارد اولین دانشگاهی است که بطور گسترده از این سامانه در یک شبکه سراسری استفاده خواهد کرد و البته همه مراکز درمانی کشور می توانند با نام و برند خود در این پورتال سهیم باشند و از سکوهای تخصصی آن استفاده کنند. البته به خاطر ملاحظات فنی ورود و عضویت کاربران به تدریج انجام می شود و طبعا کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی در اولویت بهره مندی از این سامانه هستند و رفته رفته تعداد و تنوع کاربران بیشتر خواهد شد. بیمارستان مجازی همان پزشکی از راه دور یا دوراسلامت نیست، بلکه مجموعه نظام مند و مجهز برای مراقبت 360 درجه ای سلامت است که همه خدمات سلامت را از آموزش و پیشگیری، پایش، تشخیص، درمان، مراقبتهای پرستاری، توانبخشی، سلامت فیزیکی و روانی، دارویی، تغذیه ای و بهداشتی را برای همه اقشار جامعه و با تکیه بر بهترین خدمات برای سالمندان، کودکان، مادران باردار و بیماران مزمن ارائه می کند. در این مدل از خدمات، محوریت نیاز بیمار است و بهترین خدمات با آسانترین، سریعترین و رضایتبخش ترین شیوه در اختیار بیمار قرار می کیرد. نیاز به سفرهای طولانی شهری و برون شهری برای دسترسی به تیم پزشکی در این روش حذف یا محدود می شود و حتی بیمارانی که از خارج از کشور برای انجام جراحی یا درمان به ایران می آیند و یا آنها که از شهرهای دور برای درمان به تهران سفر می کنند، می توانند مراحل قبل و بعد از مراجعه خود را با این روش خدمت بگیرند. در بیمارستان مجازی مدیسینا شما می توانید سلامت خود را بصورت آنلاین ارزیابی کنید و کل خدمات سلامت برای شما توسط یک طبیب مدیریت می شود تا باعث هم افزایی درمانها شده و از تکرار غیرضروری تصویر برداری ها و آزمایشات و یا همزمانی درمانهای متناقض جلوگیری کند و زمانبندی مراحل درمانی را مدیریت کند. بیماران در یک مشاوره آنلاین چند رسانه ای روی یک سکوی اختصاصی و امن می توانند با وابستگان خود حتی از سایر شهرها همراه باشند و یا در صورت لزوم از مترجم استفاده کنند. بیمار می تواند قبل از ویزیت اطلاعات پزشکی و پاراکینیک خود را بارگذاری کند، نسخه بگیرد و یا به پزشک دیگری برای مشاوره ارجاع شود و یا در همان ویزیت، پزشکان دیگری به مشاوره دعوت شوند.  در صورت لزوم به معاینه حضوری هماهنگی های لازم توسط تیم انجام می شود. همچنین کاربرد هوش مصنوعی در سامانه پیش بینی شده و هر بیمار می تواند یک مراقب دیجیتال (Avatar Nurse) هم داشته باشد. بیمارستان مجازی مدیسینا در فاز اول پیاده سازی آماده همکاری 5000 پزشک و دهها هزار بیمار است و در صورت نیاز امکان توسعه بیشتر را دارد لیکن به لحاظ زیرساخت لازم است از سرورهای بزرگتری بهره ببرد. کلیه مراکز درمانی می توانند از این ابرنرم افزار به عنوان یک سرمایه ملی استفاده کنند و بیمارستان مجازی خود را توسعه دهند.  مسیر توسعه بیمارستان دیجیتال در صورت حمایت مناسب بسیار روشن است و ایجاد یک بیمارستان کامل بین‌المللی در متاورس می تواند بزودی محقق شود.